Niedawno miałam okazję brać udział w spotkaniu z cyklu DNA Krakowa. Koordynatorem tego wydarzenia jest Muzeum Krakowa. Podczas comiesięcznych spotkań omawiane są najważniejsze wyzwania dla współczesnego miasta. Tym razem temat był jak uszyty specjalnie dla mnie.
Kultura ludowa - reaktywacja?
Swoje prelekcje mieli zarówno współcześni twórcy, jak i osoby, które w ramach różnych instytucji wspierają nie tylko zachowanie kultury ludowej, ale także jej rozwój. Po wysłuchaniu tak wielu szalenie ineresujących wypowiedzi nasunęło mi się kilka refleksji, którymi muszę się z Tobą podzielić.
Czy wiesz, że Kraków nie ma swojego skansenu? I już 2 razy podejmowano próby utworzenia takiego miejsca: w okresie międzywojennym i po 1945 roku. Właśnie jest trzecie podejście. Skansen powstanie na terenach Nowej Huty. Z pewnością będę pilnie śledzić dalszy rozwój wydarzeń w tym temacie.
A skoro mowa o kulturze ludowej... Co to jest właściwie kultura ludowa? Każdy z nas czuje o co chodzi, ale jeśli zaczniemy objaśniać, to okaże się, że każdy w nieco inny sposób to rozumie. Inne światło na to zagadnienie rzuca Konwencja UNESCO z 2003 roku, która mówi o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Podkreślone tu zostało
znaczenie żywego dziedzictwa dla poczucia tożsamości i ciągłości grup z nim związanych, które je praktykują, przekazują i tworzą na nowo.
I w tym miejscu dotykamy ciekawego tematu - jaka grupa jest w Polsce związana z kulturą ludową? Kto ją praktykuje, przekazuje i tworzy? Otóż pojawiły się głosy naukowców, którzy twierdzą, że obecnie kultura ludowa jest kulturą bez podmiotu. Z jednej strony kultura ludowa, która inaczej bywa nazywana też chłopską, podkreślając jej wiejskie pochodzenie, w dzisiejszych czasach często jest tworzona przez mieszkańców miasta i dla tych mieszkańców. Jednak z drugiej strony nie można pomijać ciągle żywych tradycji, które pielęgnowane są na wsi, np. dożynki, konkurs na największą palmę wielkanocną, girlandy kwiatów z okazji święta Matki Bożej Zielnej i wiele innych. Według niektórych naukowców to kultura popularna jest współcześnie kulturą ludową. Być może faktycznie z punktu widzenia etnografa będzie to kolejny etap w rozwoju, jednak większość z nas, gdy mówi o kulturze ludowej, to zdecydowanie ma na myśli tę związaną ze wsią i w dodatku tą tradycyjną, a nie nowoczesną.
Dlatego nie zgadzam się ani z jednym, ani z drugim stanowiskiem. Bo każdy z twórców, który wypowiadał się podczas spotkania mówił o sobie "jestem współczesnym artystą ludowym". Ja myślę o sobie dokładnie tak samo. Wśród współczesnych twórców kultury ludowej można znaleźć osoby, które tak jak to było dawniej, miały możliwość uczyć się od starszych i w ten sposób kontynuować tradycje lokalne, a najczęściej rodzinne. Wielu twórców jednak poznaje kulturę ludową w inny sposób, dzięki własnym poszukiwaniom, napędzani pasją. Niejednokrotnie osoby te nawet nie pochodzą z regionu, którego kulturę ludową rozwijają, a obecne miejsce zamieszkania wynika z ich wyboru, a nie genalogii. W obu przypadkach rezultat jest podobny - kultywowanie tradycji, a w ten sposób zwiększanie poczucia wspólnoty i tożsamości.
Dotarłam w ten sposób do ostatniej już myśli, która została poruszona podczas spotkania w Muzeum Krakowa. Poczucie wspólnoty i tożsamości, a co za tym idzie, duma z dziedzictwa i tradycji. To są wartości, które są bardzo cenione na Zachodzie Europy, jednak w Polsce nadal muszą walczyć o swoje należne miejsce. Z jednej strony zachwycamy się obcymi tradycjami, potrafimy doceniać czyjeś przywiązanie do danego regionu i dumne prezentowanie swojego dziedzictwa. Niestety z drugiej strony zbyt często z lekceważeniem traktujemy własne tradycje i tak trudno zdobywamy się na dumę ze swojego pochodzenia. Nie może potem dziwić, że za rękodzielniczą pamiątkę przywiezioną z zagranicy chętnie płacimy duże pieniądze, natomiast nasze lokalne rękodzieło zazwyczaj jest traktowane jako zbyt drogie i mało atrakcyjne.
Jeśli temat Cię zainteresował, to będzie mi bardzo miło, gdy podzielisz się swoją opinią. Czekam pod Tym wpisem, albo napisz wiadomość na adres martina@malowanazagroda.art
Źródła:
https://www.krakow.pl/aktualnosci/242300,30,komunikat,skansen_w_nowej_hucie.html
https://knhp.com.pl/oprojekcie/obiekt/4,centrum-rekreacji-i-wypoczynku-przylasek-rusiecki
https://www.researchgate.net/publication/351169634_Kultura_ludowa_-_restytucja_czy_zawlaszczenie
2 komentarze
Bardzo ciekawe masz spojrzenie i wpis. Podobnie jest z odpowiedzią czym dla nas dziś jest słowiańskość, jak ją pokazać. Nie są łatwe takie rozważania ☺️
Bardzo dziękuję za Twoją opinię! Być może właśnie jesteśmy w momencie, kiedy twórcy powinni sformułować własne definicje i dokumentować je swoimi dziełami.